نجوای عاشقی

مقدمه ای کوتاه :

 

معادل «دو سالانه» را برای آن وضع کرده‌اند. این معادل در زبان امروز به

 

عنوان قید یا صفت به‌کار می‌رود و کمتر می‌توان آن را در معنای اسم مشاهده

 

کرد. این کلمه لاتین در زبان فارسی کاربرد ندارد و این مسئله به سختی

 

تلفظ آن برای فارسی زبانان بازمی‌گردد که در تفاوت الگوی واژه سازی در

 

زبان مبدا با زبان فارسی اتفاق افتاده است. میزان مصوت‌ها در یک واژه

 

انگلیسی نسبت به فارسی بیشتر است و همین مسئله سبب سختی

 

تلفظ کلمه‌ای انگلیسی برای فارسی زبانان می‌شود از نمونه‌های آن

 

می‌توان به تفاوت تلفظ کلمه « لوستر» در این دو زبان اشاره کرد.

 

 

 

تاریخچه :

 

این رسم که آثار چند هنرمند به دیوار جایی آویخته شود تا مردم از آن بازدید

 

کنند ، در ایران سابقه طولانی ندارد. می گویند ناصر الدین شاه در کاخ

 

گلستان ، یکی از ساختمان ها را با اشیایی که مهمانان خارجی به او

 

هدیه می دادند ، پر کرده بود و آنجا را به دیگران نشان می داد.

 

شاید این اولین موزه ایرانی باشد . خیلی طول کشید تا اولین موزه ایرانی

 

برای هنر معاصر ساخته شود. الان می خواهیم از نمایشگاهی بگوییم با

 

اسم عجیب و غریب « بی ینال تهران » . بی ینال یک لغت غیر ایرانی

 

است به معنی « دوسالانه » .

 

در دنیای هنر ، « دو سالانه » یعنی جشنواره یا نمایشگاهی که هر دو

 

سال یکبار برگزار می شود. نمایشگاه های سه سالانه ، چهارسالانه و

 

پنج سالانه هم داریم که البته کمتر از بی ینال ها هستند.

 

در قرن هفدهم در فرانسه ، نمایشگاه هایی برگزار می شد که در آنها آثار

 

اعضای آکادمی سلطنتی نقاشی و مجسمه سازی به تماشا در می آمد.

 

این اسم قلمبه سلمبه « اعضای آکادمی سلطنتی » به این معناست که

 

همه نقاشان و مجسمه سازان اجازه نداشتند در این نمایشگاه شرکت

 

کنند. به این نمایشگاه ها « سالن » می گفتند.

 

صد سال بعد که انقلاب فرانسه اتفاق افتاد درهای سالن به روی همه

 

هنرمندان باز شد . اواخر قرن نوزدهم هنرمندان نو پرداز یا همان مدرنیست

 

ها اجازه نداشتند کارهایشان را در سالن ها به تماشا بگذارند ، پس

 

نمایشگاه مجزایی برای خودشان درست کردند به اسم « سالن مردودین » .

 

کم کم این هنرمندان توانستند کارهایشان را در جاهای عمومی نشان دهند.

 

از همان سال ها در ایتالیا نمایشگاه بزرگی هر دو سال یکبار برگزار شد که

 

کارهای هنرمندان کشورهای مختلف را نشان می داد . این نمایشگاه به

 

نام شهر محل برگزاری اش ، به نام « بی ینال ونیز » شناخته شده است.

 

بی ینال ونیز که اولین بی ینال هنری دنیاست هنوز هم یکی از مهم ترین

 

و معتبر ترین نمایشگاه های جهانی است.

 

در ایران خودمان ، هنرمندان نوگرای ایرانی ، چیزهایی درباره سالن های

 

فرانسوی و بی ینال ونیز شنیده بودند ؛ اما خودشان برای اولین بار در سال

 

1325 توانستند تعدادی از کارهایشان را در نمایشگاهی در انجمن ایران و

 

شوروی نشان دهند .

 

مارکو گریگوریان نقاش ایرانی ، که بیشتر در ایتالیا درس خوانده و از

 

بی ینال ونیز بازدید کرده بود ، پیشنهاد کرد بی ینال هم در تهران برگزار

 

شود. پس به همت او ، در فروردین سال 1337 ، اداره کل هنرهای زیبا ،

 

اولین بی ینال تهران را برپا کرد. محل نمایشگاه ، کاخ ابیض در مجموعه ی

 

کاخ های گلستان بود و در آن نقاش و مجسمه ساز کارهایشان را به نمایش

 

گذاشتند . این نمایشگاه فقط به آثار هنرمندان نوگرا اختصاص داشت.

 

چرا این نمایشگاه این قدر مهم بود ؟ برگزاری نمایشگاه به معنی این بود

 

که مسئولان دولتی ، هنر نوگرای ایران را به رسمیت شناخته اند . در ایران

 

معمولا این دولت ها هستند که مسئولان اصلی هنر به شمار می آیند.

 

پس شرکت هنرمندان نوگرا در بی ینال تهران یعنی اولین حضور جدی و

 

رسمی آنها. تا سال 1345 پنج دوره بی ینال تهران برگزار و در هر دوره ،

 

آثار برندگان ، به بی ینال ونیز فرستاده می شد و این یکی از راه های

 

مهم آشنایی هنرمندان خارجی با آثار هنرمندان ایرانی بود.

 

در سومین بی ینال تهران در سال 1341 ، یک اتفاق تازه افتاد . بیشتر

 

نقاشی ها و مجسمه ها برگرفته از خط و نقاشی سنتی ایران بودند .

 

حسین زنده رودی ، ناصر اویسی ، صاق تبریزی ، فرامرز پیل ارام ، ژازه

 

تباتبایی ، پرویز تناولی و منصور قندریز از هنرمندانی بودن که این ویژگی در

 

کارهایشان دیده می شد .

 

از سال 1345 به بعد ، دیگر بی ینال تهران برگزار نشد ، اما نمایشگاه های

 

بزرگ و کوچک دیگری برپا شد که سعی می کردند تجربه ها و دستاوردهای

 

هنرمند نوگرا را به نمایش بگذارند. با تلاش مرتضی ممیز نمایشگاه

 

« پنجاه سال گرافیک ایران » در سال 1355 در نگارخانه مهرشاه برگزار

 

شد . این نمایشگاه کامل ترین نمایشگاهی بود که تا آن زمان در زمینه ی

 

گرافیک ایران بر پا شده بود .

 

بعد از انقلاب اسلامی تا چند سال ، نمایشگاهی به اسم دوسالانه

 

وجود نداشت ، گرچه چند نمایشگاه بزرگ گروهی نقاشی برگزار شده بود .

 

در سال 1370 اولین دوسالانه ی نقاشان ایران در موزه هنرهای معاصر

 

تهران برگزار شد.

 

در این نمایشگاه نقاشی های 262 هنرمند به نمایش گذاشته شده بود .

 

یعنی در طول 33 سال ، از زمان « اولین بی ینال تهران » تا « اولین دوسالانه

 

نقاشان ایران » ، تعداد نقاشان ایرانی خیلی زیا شده بود .

 

تا امروز چندین دوره دوسالانه نقاشی برگزار شده است . دوسالانه ها

 

فرصت خوبی هستن تا نقاشان جوان کارهایشان را نشان دهند. بعضی

 

از نقاشانی که در این دوسالانه ها شرکت کرده و جایزه گرفته اند ، در سال

 

های بعد دیگر کار هنری نکرده اند اما بعضی دیگر بعد تر نقاشان مهم و

 

معتبری شده اند .

 

در این سال ها غیر از دوسالانه نقاشی ، هر رشته هنری هم برای خودش

 

دوسالانه ای دست و پا کرده است : مثلاً دوسالانه گرافیک ، دوسالانه

 

کاریکاتور ، دوسالانه تصویرگری کتاب کودک ، دوسالانه سفال ، دوسالانه

 

نگارگری ، دوسالانه عکس و از همه جوانتر دوسالانه مجسمه سازی .

 

 

برگرفته از کتاب هنر نوگرای ایران نوشته ی توکا ملکی

 

 

 

 

بی ینال ونیز ( Bienal venice)

 

 

 

 

از زمان آغاز تا جنگ جهانی دوم :

 

۱۸۹۳: شكل گیری بی ینال ونیز حاصل تفكر شهردار شهر ونیز، ریكاردو

 

سِلواتیكو بود. او توانست طرح ایجاد «نمایشگاه دوسالانه ی هنر ایتالیا»

 

را در انجمن شهر ونیز در تاریخ ۱۹ آوریل ۱۸۹۳ به تصویب برساند. اولین

 

دوره ی این نمایشگاه در ۲۲ آوریل ۱۹۸۴ افتتاح شد.

 

 

 

 

۱۸۹۴: در ۲۲ آوریل ۱۸۹۴، اولین نمایشگاه هنر ایتالیا كه تنها شامل آثار

 

هنرمندان ایتالیایی می شد، آغاز به كار كرد. در ۳۰ مارس ، انجمن شهر

 

ونیز تصمیم گرفت كه بخشی از نمایشگاه را به آثار هنرمندان خارجی

 

اختصاص دهد. همچنین یك هیئت گزینش و داوری نیز برای انتخاب و ارزیابی

 

آثار تشكیل شد. شهردار نیز، اقتصاددان و محقق ، آنتونیو فرادلتو را به عنوان

 

دبیر جشنواره ی دوره ی بعد معرفی كرد. كتابخانه ی كوچك انجمن شهر

 

نیز به دفتر جشنواره اختصاص داده شد.

 

۱۸۹۵: در زمستان ۱۸۹۵، طرح ساخت نمایشگاه ونیز در باغ سلطنتی

 

به اجرا گذاشته شد. طراح ساختمان نمایشگاه ، معمار انجمن شهر، انریكو

 

ترویساناتو و نمای نئوكلاسیك ساختمان كار هنرمند ونیزی ، ماریوس دِ ماریا

 

بود. در ۳۰ آوریل ، اولین دوره ی جشنواره ی بین المللی هنر ونیز، در

 

حضور پادشاه ، اومبرتوی اول و ملكه مارگریتا دی ساویو افتتاح شد. این

 

نمایشگاه با اقبال عمومی مواجه شد و در حدود ۰۰۰ و ۲۲۴ نفر از این

 

نمایشگاه بازدید كردند.

 

۱۹۰۲: در ۱۸ می ، «گالری هنر مدرن » افتتاح شد. مدیریت این گالری به

 

دبیر بی ینال ونیز سپرده شد.

 

 

 

۱۹۰۷: اولین غرفه ی ملّی ( National Pavilion ) كه مربوط به كشور بلژیك

 

بود در باغ سلطنتی افتتاح شد. طراح این غرفه لئون اِسنیرس بود.

 

۱۹۱۰: در ۲۷ آوریل ، فیلیپو مارینتی ۲ یك «ضدجشنواره »( anti biennale )

 

را در میدان سان ماركو برگزار كرد. برای اولین بار در این دوره از نمایشگاه ،

 

هنرمندان مشهور جهان شركت داشتند؛ كسانی از قبیل :

 

گوستاو كلیمت ، و پی یر آگوست رنوآر.  همچنین مروری نیز بر آثار

 

گوستاو كوربه  برگزار شد.

 

۱۹۱۴: رونمای ساختمان نمایشگاه بازسازی شد. در این سال با گشایش

 

غرفه ی ملّی روسیه ، تعداد غرفه های ملّی به هفت عدد رسید. این

 

غرفه ها عبارت بودند از: غرفه ی بلژیك (۱۹۰۷)، غرفه ی مجارستان (۱۹۰۹)

 

غرفه ی آلمان (۱۹۰۹)، غرفه ی انگلستان (۱۹۰۹)، غرفه ی فرانسه (۱۹۱۲)

 

و غرفه ی روسیه (۱۹۱۴).

 

بین سال های ۱۹۱۶ تا ۱۹۱۸، جشنواره به علّت بروز جنگ جهانی اول

 

تعطیل شد.

 

۱۹۲۰: در این سال مسؤلیت مدیریت جشنواره از شهرداری جدا شد و

 

هیئت دولت جیووانی بوردیگا را به عنوان رئیس جشنواره معرفی كرد.

 

همچنین ویتوریو پیكا به عنوان دبیركل جشنواره منصوب شد. با انتصاب پیكا،

 

زمینه ی اولین حضور جدّی هنرمندان پیشگام امپرسیونیست ۶ و

 

پساامپرسیونیست مهیا گشت ، چراكه پیكا زمانی از فعالان و طرفداران

 

جنبش امپرسیونیسم بود.

 

۱۹۲۲: در این دوره مروری بر آثار مُدیلیانی ۸ برگزار شد. همچنین نمایشگاهی

 

از تندیس های هنرمندان آفریقایی تشكیل شد. برگزاری این نمایشگاه

 

انتقادات فراوانی به همراه داشت و بسیاری این كار پیكا را عملی گستاخانه

 

تلقّی كردند. در نتیجه انجمن شهر هیئتی را مسئول نظارت بر امور

 

جشنواره در دو بخش «مدیریت جشنواره » و «صلاحیت حضور كشورها

 

و فرهنگ های دعوت شده به جشنواره » كرد. این هیئت در ابتدا دارای

 

هفت عضو بود كه بعدها تعداد اعضای آن به هشت نفر در ۱۹۲۴، ۱۳ نفر

 

در ۱۹۲۶ و ۹ نفر در ۱۹۲۸ رسید. این هیئت در سال ۱۹۳۰ منحل شد.

 

۱۹۲۷: پیكا یك محل مستقل برای جشنواره در طبقه ی همكف ساختمان

 

«كاخ دوآكل »  ( Palazzo Ducale ) تأسیس كرد.

 

 

 

۱۹۲۸: در تاریخ ۸ نوامبر، «مؤسسه ی تاریخ نگاری هنر معاصر»  ، كه

 

اولین مركز بایگانی رویدادهای جشنواره محسوب می شد، گشایش یافت .

 

در سال ۱۹۳۰ نام این مؤسسه به «دفتر بایگانی تاریخ هنر معاصر» تغییر

 

یافت .

 

۱۹۳۰: با تصویب قانون شماره ی ۳۳ در تاریخ ۱۳/۱/۱۹۳۰ جشنواره به

 

صورت یك نهاد مستقل درآمد. با این دگرگونی ، نظارت بر جشنواره از دست

 

انجمن شهر خارج شد و به عهده ی دولت فاشیست ایتالیا گذاشته شد.

 

با این تغییروتحول جشنواره وسعت یافت و این توسعه زمینه ساز الحاق

 

بخش هایی دیگر به آن شد؛ بخش هایی چون موسیقی ، سینما و تئاتر.

 

در این سال ، اولین «جشنواره ی بین المللی موسیقی معاصر» برگزار

 

شد. این جشنواره در ابتدا به صورت دوسالانه و از سال ۱۹۳۷ به بعد به

 

شكل سالیانه برگزار می شد. در سراسر این سال ها جشنواره به

 

واسطه ی حضور بزرگان جهانی ، همواره از كیفیتی بالا برخوردار بود؛

 

حضور كسانی چون : جورج گرشوین  ، ایگور استراوینسكی  و بنجامین

 

بریتن . غرفه ی ملی ایالات متحده ی آمریكا نیز در این سال گشایش یافت .

 

۱۹۳۲: در این تاریخ برای اولین بار جشنواره ی فیلم شكل گرفت . اولین

 

دوره ی «نمایشگاه بین المللی هنر سینما»  از تاریخ ۶ اوت تا ۲۱ اوت

 

در تراس هتل اكسلسیور برگزار شد. در این سال استقبال عمومی به

 

حدّی بود كه دو سال بعد نیز دومین دوره ی آن برگزار شد. از سال ۱۹۳۵

 

جشنواره به صورت سالیانه در آمد.هدف نخستین دوره های جشنواره مطرح

 

كردن هنر جدیدِ سینما و هم پایه كردن آن با هنرهای دیگر بود، چرا كه در

 

آن دوران سینما نوعی سرگرمی به شمار می آمد، نه هنر. فیلم هایی كه

 

قبل از جنگ به عنوان بهترین فیلم ها انتخاب شدند از این قرار بودند: راه

 

زندگی اثر نیكلای اك (شوروی ۱۹۳۰)، مرد آرانی اثر رابرت فلاهرتی

 

(انگلستان ۱۹۳۴)، آنا كارنینا اثر كلارنس براو (آمریكا ۱۹۳۵)، امپراتور

 

كالیفرنیا اثر لوئیس ترنكر (آلمان ۱۹۳۶)، برنامه ی رقص اثر ژولی ین دوویویه

 

فرانسه ۱۹۳۷) و المپیا اثر لنی ریفنشتال (آلمان ۱۹۳۸). نمای غرفه ی

 

ایتالیا بازسازی شد. در سال ۱۹۳۲ و ۱۹۳۴ دو سرود برای جشنواره ساخته

 

شد.

 

۱۹۳۳: مسئولین جشنواره ، نمایشگاه هایی از هنر ایتالیا در كشورهای دیگر

 

ترتیب دادند.

 

۱۹۳۴: «جشنواره ی بین المللی تئاتر» ۱۶ برای اولین بار برگزار شد. از

 

سال ۱۹۳۶ به بعد این جشنواره نیز به صورت سالیانه در آمد.

 

۱۹۳۶: جنجال های سیاسی آن سال ها (در ایتالیای زیر سیطره ی

 

فاشیسم ) در جشنواره شكاف و اختلافات بسیاری ایجاد كرده بود و بسیاری

 

از منتقدان كه از اعطای بیش ازحدِ جوایز جشنواره به فیلم های آلمانی و

 

ایتالیایی نگران و ناراحت بودند، اعتقاد داشتند كه موسولینی و متحدان

 

آلمانی او جشنواره را سازماندهی می كنند. وزیر ارشاد مردم و تبلیغات

 

رایش سوم ، یوزف گوبلس ، كه در جشنواره ی سال ۱۹۳۶ شركت كرده

 

بود، در پاسخ به ادعای آنان اعلام كرد كه «هدف این جشنواره ستایش

 

و اعطای جایزه به فیلم هایی است كه تلاش می كنند بیان اصیل هنری

 

داشته باشند و در این راستا هیچ گونه تعصب و توجهی نسبت به ملیت

 

یا گرایش فیلم ها اعمال نمی شود. احترام و گرامی داشت هنر سینما

 

در این جشنواره به دور از هر گونه دخالت سیاسی است .» 

 

۱۹۳۷در ۱۰ اوت ، ساختمان انحصاری جشنواره ی فیلم با عنوان

 

«كاخ سینما» ( Palazzo del Cinema ) افتتاح شد. این ساختمان بعدها

 

در سال ۱۹۵۹ توسعه یافت .

 

۱۹۴۵ـ۱۹۳۹: همه گیرشدن جنگ جهانی دوم آغاز فعالیت جشنواره در

 

سپتامبر ۱۹۴۲ را با وقفه همراه كرد.

 

آخرین دوره ی جشنواره در ۱۹۴۲ بود و پس از آن جشنواره تعطیل شد.

 

این روند تا سال ۱۹۴۸، ادامه داشت . بخش مربوط به جشنواره ی فیلم

 

نیز در سال های ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۵ همراه با وقفه بود تا در نهایت در سال ۱۹۴۶

 

بازگشایی شد. در این سال فیلم جنوبی اثر ژان رنوار (آمریكا ۱۹۴۶) توانست

 

به عنوان بهترین فیلم انتخاب شود و «جایزه بزرگ بین المللی » را به خود

 

اختصاص دهد. بخش های مربوط به جشنواره ی موسیقی و تئاتر نیز تا

 

سال ۱۹۴۷ تعطیل بودند.

 

 

 

بعد از جنگ جهانی دوم تا دوره ی اصلاحات در ۱۹۷۳:

 

 

۱۹۴۸: در این تاریخ نمایشگاه بین المللی هنر بازگشایی شد. این اولین

 

دوره ی نمایشگاه پس از جنگ و سقوط فاشیسم در ایتالیا بود. دبیركل

 

جشنواره ، مورخ هنر، رودولفو پالوچینی ، فعالیت خودش را با ارائه ی آثار

 

هنرمندان امپرسیونیست ، به پیشنهاد روبرتو لانگی و تعدادی از سردمداران

 

هنر معاصر ـ شاگال ، كله ، براك ، دِلْوُ  ، انسُر ، ماگریت ـ آغاز كرد. همچنین

 

در این دوره مروری بر آثار پیكاسو ۲۴ ، توسط گوتوزو ۲۵ برگزار شد. علاوه

 

بر این ها پالو چینی از پگی گوگنهایم دعوت كرد تا كلكسیون مشهورش

 

در نیویورك را در ونیز به نمایش بگذارد. بدین منظور محلی تأسیس شد

 

كه یكی از «گنجینه های فرهنگی مدرن ونیز» محسوب می شود. در

 

جشنواره ی فیلم نیز «جایزه ی بزرگ بین المللی » تعلق گرفت به فیلم

 

هملت اثر لارنس اولیویرانگلستان .

 

 

http://www.hamshahrionline.ir/details/125604

 

http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/festival/c5c1131356741_venice_bienal_p1.php/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A8%DB%8C-%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84-%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B2

 

 

یک انتقاد :

 

كلمه دوسالانه را در هيچ كدام از فرهنگ نامه هاي معتبر ايراني نمي بينم،

 

نه در فرهنگ نامه استاد دهخدا و نه دكتر محمد معين. در فرهنگ نامه هاي

 

كامل انگليسي –فارسي، كلمه اي معادل بي ينال به فارسي نوشته نشده

 

بلكه براي درك معني اين كلمه از توضيحاتي مناسب استفاده شده است.

 

مثلادر توضيح كلمه بي ينال در عرصه كشاورزي نوشته شده: «بي ينال –

 

گياهي است كه از لحظه رويش تا لحظه اي كه دانه يا ميوه مي دهد، دو

 

سال به طول مي انجامد» و بعد از آن گياه از بين مي رود و بايد گياهي

 

تازه كاشت تا دو سال آينده مجدد ثمر دهد. با اين تعريف كه به نظر من

 

نزديك ترين تعريف به خلق يك اثر هنري است، نام «بي ينال» كه ريشه

 

در كهن دارد و از پرتو توجه و نيتي دروني برخوردار است، براي چنين فعاليت

 

هنري اصيل انتخاب شده است.

 

هميشه اين سوال برايم مطرح بوده كه آيا برگزار كنندگان بي ينال در

 

ايران با نيازي دروني و توجه و نيتي اينچنيني اقدام به برگزاري بي ينال ها

 

مي كنند؟ يا بي ينال براي آنها تنها يك اسم ظاهري و بدون پشتوانه است

 

كه نام آن را دوسالانه گذاشته اند و آن را هر چند سال يك بار تكرار مي كنند!

 

به نظر من تمام دوسالانه هاي گذشته در تعريف يك بي ينال واقعي نمي

 

گنجد و حتي حاصل واقعي دو سال نقاشي ايران را نشان نداده است و

 

بسياري از آثار اين دوسالانه ها از تاريخ كارها كه بگذريم آثاري تكراري و

 

ديده شده است.

 

 

محمدابراهيم جعفري - روزنامه شرق ، شماره 1303 به تاريخ 4/5/90،

 

صفحه 20 (صفحه آخر)